تعاریف

• مرکز ملی تبادل اطلاعات: مرکزی است که مطابق با تبصره 2 بند ث ماده ۷۶ قانون برنامه پنجساله ششم توسعه کشور به منظور تبادل و به اشتراک گذاری اطلاعات، استعلامها و خدمات الکترونیکی بین نهادی ایجاد شده است و شامل تمامی گذرگاهها و خوشه ها (جغرافیایی، موضوعی و غیره بر حسب نیاز ) نیز میشود که در این سند به اختصار NIX خوانده میشود.
• گذرگاه خدمات دولت الکترونیک (GSB): بستر نرم افزاری تبادل اطلاعات بین خدمت دهندگان و خدمت گیرندگان به منظور انجام استعلام های بین دستگاههای اجرایی.  این گذرگاه به صورت ایزوله و جدا از بستر اینترنت می باشد.
• گذرگاه عمومی خدمات دولت الکترونیک (PGSB): سامانه‌های اینترنتی دستگاههای اجرایی که به کسب و کارها و یا عموم مردم خدماتی ارایه می‌نمایند و همچنین کسب و کارهایی که نیازمند استفاده از خدمات دولت الکترونیک هستند، خدمت مورد نیاز خود (مثل استعلام کد ملی و یا استعلام کدپستی) را از طریق گذرگاه PGSB تبادل می‌نمایند.
• نهاد: کلیه دستگاههای دولتی، عمومی و شرکت های خصوصی
• خدمت دهنده: هر نهادی که خدمتی را از طریق مرکز ارائه میدهد.
• خدمت گیرنده: هر نهادی که خدمتهای ارایه شده توسط خدمت دهنده از طریق مرکز را، دریافت و بهره برداری می نماید.
• متقاضی: هر نهاد و یا کسب و کاری که تقاضای اتصال به مرکز و تبادل خدمت را دارد.
• پایگاه اطلاعاتی پایه: کلیه پایگاههای اطلاعاتی شامل مصادیق تعریف شده در بند یک آیین نامه اجرایی احصای کلیه استعلامات و ایجاد نظام استاندارد سازی تبادل اطلاعات بین دستگاهی مصوب شورای عالی فضای مجازی موضوع تبصره یک بند ث ماده 67 قانون برنامه پنجساله ششم توسعه کشور
• تأمین کنندگان بستر ارتباطی مورد تایید مرکز: متولیان بسترهای اتصال شبکه تصریح شده در این سند که امکان برقراری اتصال بین نهادها و مرکز را بر بستر شبکه ملی اطلاعات دارند. در حال حاضر، بستر های MPLS و نورنتا که توسط شرکت مخابرات ایران ارایه می شود و بستر اینترنت، در مرکز NIX مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مقدمه

در روند توسعه دولت الکترونیک در کشور، نیاز به تبادل اطلاعات بین دستگاههای اجرایی و دریافت خدمات از پایگاههای اطلاعاتی پایه در کشور ایجاد گردید که در مراحل اولیه، ارایه خدمات بصورت مستقیم انجام می‌شد. لیکن با گسترش خدمات دولت الکترونیکی و افزایش دستگاههای متقاضی دریافت خدمات، نیاز به ایجاد بستری که بتواند خدمات مورد نیاز همه متقاضیان را بصورت استاندارد پوشش دهد مدنظر قرار گرفت. بر همین اساس ماده 46 قانون برنامه پنجم توسعه کلیه دستگاههای اجرایی را مکلف به تبادل و به اشتراک گذاری رایگان اطلاعات نمود و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مکلف به ایجاد زیرساخت مورد نیاز گردید. پس از آن تبصره 2 بند ث ماده 67 قانون برنامه ششم توسعه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را موظف نمود تا سال دوم اجرای قانون برنامه، تمام زیرساخت های لازم برای تعامل اطلاعاتی بین دستگاههای اجرایی بر بستر شبکه ملی اطلاعات، صرفا از طریق مرکز ملی تبادل اطلاعات (NIX) و با استانداردهای فنی مصوب وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را فراهم کند.

ضمن اینکه آیین نامه اجرایی احصای کلیه استعلامات و ایجاد نظام استاندارد سازی تبادل اطلاعات بین دستگاهی (مصوب جلسه شماره 54 مورخ 24/9/97 شورای عالی فضای مجازی) بر انجام کلیه تبادل اطلاعات و استعلامات صرفا از طریق مرکز ملی تبادل اطلاعات تاکید نمود.

با عنایت به تکالیف مقرر در قوانین فوق و با هدف یکپارچه سازی و تسریع در ارایه خدمات، معماری تبادل اطلاعات بین دستگاههای اجرایی مبتنی بر «وب سرویس» مصوب شده و بستر نرم افزاری تبادل اطلاعات بین خدمت دهندگان و خدمت گیرندگان که طی سالهای گذشته به صورت پایلوت راه اندازی شده بود، به عنوان گذرگاه خدمات دولت الکترونیک (GSB) مورد بهره برداری قرار گرفت.

همچنین به منظور اتصال کلیه دستگاههای اجرایی به گذرگاه GSB و با توجه به بند 4-5-2 "شبکه های اختصاصی امن و ارتباطات دستگاهها" از سند تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات مصوب جلسه سی و پنجم مورخ 20/9/95 شورای عالی فضای مجازی، توسعه شبکه ای بین دستگاهی با استفاده از خدمات تامین کنندگان بسترهای ارتباطی که یکی  از الزامات مهم آن، منفصل بودن از اینترنت می باشد، در دستور کار قرار گرفت.

پس از آن با توجه به نیاز کسب و کارها و مردم جهت دریافت خدمات و انجام استعلامات از دستگاه ها و همچنین لزوم اتصال نهادهایی که سامانه های خدماتی خود را بر روی بستر اینترنت راه انداری نموده اند، گذرگاه عمومی خدمات دولت  بنام PGSB ایجاد شد.

معماری مرکز ملی تبادل اطلاعات

با افزایش تعداد تراکنش ها بر روی دو گذرگاه GSB  و PGSB ، ضرورت ایجاد مرکز خدمات پشتیبان (Mirror) به منظور افزایش سطح پایداری آن مورد توجه بوده و در حال حاضر  این دو گذرگاه در دو مرکز داده در تهران و بصورت Main  و Mirror  راه اندازی شده است. کلیه متقاضیان ارایه کننده و دریافت کننده خدمت با انجام تنظیمات شبکه ای مورد نظر به هر دو مرکز متصل می شوند.

شکل زیر نحوه اتصال سازمان ها و شرکت ها به  مرکز ملی تبادل اطلاعات (گذرگاه های GSB و PGSB ) را صرف نظر از بستر اتصال(بستر نورنتا، MPLS و یا اینترنت)نشان می دهد.

فرایند اتصال به مرکز ملی تبادل اطلاعات

جهت اتصال به مرکز ملی تبادل اطلاعات و سپس دریافت و یا ارایه سرویس مراحل زیر را انجام دهید:

1. ابتدا از طریق سایت eservices.ito.gov.ir   نسبت به ثبت نام و احراز هویت و دریافت کد کاربری اقدام  نموده  و چنانچه قبلا ثبت نام انجام داده اید از این طریق وارد بخش دولت الکترونیک شوید
2. با ایجاد درخواست جدید گزینه اتصال به GSB/PGSB را انتخاب نمایید
3. با انتخاب روش اتصال نسبت به تکمیل اطلاعات و ارسال به  کارشناس اقدام نمایید.(چنانچه سروری در مراکز داده دولت الکترونیک دارید در بخش توضیحات حتما  اعلام نمایید.)
4. چنانچه متقاضی اتصال از بستر MPLS یا نورنتا هستید فرمهای مربوطه را از بخش پیوستها تکمیل و به شرکت مخابرات ارسال نموده و پس از پیگیری و اخذ لینک از شرکت مخابرات، با پشتیبانی بخش مربوطه تماس گرفته و مراحل اتصال را تکمیل نمایید.